ჩინელი ერის ეკონომიკური ფონი

ჩინელი ერის ეკონომიკური ფონი
ძველი ბერძნები და ჩინელები არამარტო განსხვავებულ გეოგრაფიულ, არამედ განსხვავებულ ეკონომიკურ პირობებშიც ცხოვრობდნენ. ჩინეთი კონტინენტური ქვეყანაა, შესაბამისად, ჩინელი ერის ცხოვრების წყარო სოფლის მეურნეობაა. დღესაც კი ჩინელი მოსახლეობის დაახლოებით 70-80 პროცენტი სოფლის მეურნეობას ეწევა. სასოფლო-სამეურნეო ქვეყანაში კიმიწაა სიმდიდრის წყარო. ამიტომაც ისტორიულად ჩინეთის სოციალური და ეკონომიკური აზროვნება და პოლიტიკა ყოველთვის უკავშირდება მიწის გამოყენებასა და გადანაწილებას.
ასეთ ეკონომიკურ პირობებში, სოფლის მეურნეობა მნიშვნელოვანი იყო არა მხოლოდ მშვიდობის, არამედ ომების დროსაც. "მეომარი სახელმწიფოების" პერიოდი (ძვ.წ. 480-222 წწ.) რაღაც კუთხით გავდა დღევანდელობას, მაშინ ჩინეთი დაყოფილი იყო რამდენიმე ფეოდალურ სამეფოდ, ყოველი მათგანი დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდა ე.წ. "გუთნის ომების ხელოვნებას"(耕战之术）. ბოლოს შვიდი ძლიერი სამეფოდან ერთ-ერთმა ცინის სამეფომ, "გუთნის ომების" ორივე მიმართულებით მოიპოვა უპირატესობა და დაიპყრო ყველა სხვა სამეფო, ასე გაერთიანდა პირველად ჩინეთი. 
ჩინელ ფილოსოფოსთა სოციოლოგიურ და ეკონომიკურ აზროვნებაში არსებობს ე.წ. "საწყისისა" და "სასრულის" სხვაობა. "საწყისი" მიუთითებს სოფლის მეორენეობაზე, ხოლო"სასრული" ვაჭრობაზე.  მათ შორის სხვაობა ის არის, რომ სოფლის მეურნეობა უკავშირდება წარომოებას, ვაჭრობა კი მხოლოდ და მხოლოდ გაცვლას. გაცვლის დასაწყებად კი აუცილებელია ჯერ აწარმოო. სასოფლო-სამეურნეო სახელმწიფოში,  სოფლის მეურნეობა არის წარმოების მთავარი ფორმა, ამიტომაც ისტორიულად, ჩინეთის სოციოლოგიური თუ კონომიკური თეორიები და პოლიტიკა _ ყველა მეტ მნიშვნელობას ანიჭებდა "საწყისს", ვიდრე"სასრულს".
შესაბამისად, ის ვინც "სასრულში" მოღვაწეობს, ანუ ვაჭრები, იქცევდნენ ნაკლებ ყურადღებას. საზოგადოებაში არის ოთხი ტრადიციული ფენა, ესენია _ მიწა, სოფელი, შრომა, ვაჭარობა. ვაჭრობა არის ყველაზე ბოლო. მიწა მიუთითებს მიწათმფლობელს, ხოლო სოფელი გლეხს, რომელიც მიწას ამუშავებს. ჩინეთში ეს ორი იყო საპატიო პროფესია. თუ ოჯახის წევრს შეეძლო ესწავლა ყოფილიყო ადამიანი და თან ცოდნოდა როგორ ეცხოვრა （耕读传家）, საამაყო იყო. 
მიუხედავად იმისა, რომ მიწათმფლობელი თავად არ ამუშავებდა მიწას, მისი ბედი მაინც დაკავშირებული იყო სოფლის მეურნეობასთან. მოსავლის ავ-კარგობა კი განაპირობებდა მათი იღბლის ავ-კარგობას. მათი შეხედულება კოსმოსზე, ცხოვრებაზე, რეალურად იყო გლეხის შეხედულება და დამოკიდებულება. ამას დამატებული, მათ განათლება აძლევდათ აზრის გამოთქმის საშუალებას,  აზრის, რომელიც ასევე გამოხატავდა გლეხის გრძნობებს, რომლის გამოთქმაც თავად არ შეეძლო. აზრის ასეთმა გამოხატვამ კი მიიღო ჩინური ფილოსოფიის, ლიტერატურის, ხელოვნების სახე.
 
"სოფელზედ"
ფილოსოფოსთა მიერ დაწერილ ძვ.წ. აღრიცხვით მესამე საუკუნით დათარიღებულ კრებულში _ "ბატონი ლიუს გაზაფხული და შემოდგომა",( იგივეა რაც "ლიუ პუვეის დაწერილი ისტორია"《吕氏春秋》) არის ერთი თავი _ "სოფელზედ"（”上农”）. ამ თავში შედარებულია ადამიანთა ცხოვრების ორი სტილი: მათი ვინც მოღვაწეობს "საწყისში" ანუ სოფლის მეურნეობაში და ვინც მოღვაწეობს "სასრულში" ანუ ვაჭრობაში. გლეხები უბრალოები არიან, მათი გამოყენება ადვილია. მათი ბავშვები ალალები არიან და არა ეგოისტები. მათი სიმდიდრე კომპლექსურია, რთულია გადასაადგილებლად, ამიტომ როცა სახელმწიფო გასაჭირშია, ისინი არ ტოვებენ სახლს და არ გარბიან ქვეყნიდან. მეორე მხრივ, ვაჭრების გული ოხერია, არავის უსმენენ. მათში თაღლითობა ხშირია, შესაბამისად, ეგოისტებიც არიან. მათი სიმდიდრე ძალიან მარტივია გადასაადგილებლადაც, ამტომაც როცა სამშობლო გასაჭირშია, ისინი ყოველთვის გარბიან საზღვრებს გარეთ. ამ მოკლე თავმა არამარტო ხაზი გაუსვა ეკონომიკაში სოფლის მეურნეობის უპირატესობას ვაჭრობასთან მიმართებაში, არამედ გლეხების ცხოვრების სტილიც ვაჭრებისაზე მაღლა დააყენა. თავის  "სოფელზედ" მორალიც ზუსტად ეს არის. ამ თავის ავტორმა დაინახა, რომ ადამიანის ცხოვრების სტილი ეკონომიკური ფონითაა განსაზღვრული; მის მიერ სოფლის მეურნეობის შეფასებამაც გამოაჩინა მისი პერიოდის ეკონომიკური ვითარების გავლენა მასზე. 
"ბატონი ლიუს გაზაფხული და შემოდგომის" ასეთი დაკვირვებებით, ჩვენ ვხედავთ ჩინური აზროვნების ორი მნიშვნელოვანი ტენდენციის _ ტაოისტურისა და კონფუციონისტურის ფესვებს. ისინი ერთმანეთისგან განსხვავებული ორი მხარეა, თუმცა აქვთ საერთო საყრდენი. ორივემ გვაჩვენა გლეხების იმედი და სული, თუმცა სხვადასხვა მეთოდით.

"საპირისპირო მიმართულებით მოძრაობა"
სანამ ამ ორი ფილოსოფიური მიმართულების სხვაობას განვიხილავდე, ჯერ ვისაუბრებ იმ თეორიაზე, რომელსაც ორივე უჭერს მხარს. ეს თეორია გვეუბნება, რომ ბუნებასა და სოციუმში ნებისმიერი მოვლენა რაც ვითარდება უკიდურესობამდე, იცვლის მიმართულებას მეორე უკიდურესობისკენ; სხვა სიტყვებით რომ ვთქვა, გამოვიყენებ ჰეგელის სიტყვებს, ყველაფერი შეიცავს საკუთარი თავის უარყოფას. ეს ლაო წის სწავლების ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი თეორიაა, ასევე ეს არის კონფუციონისტების ახსნილი "ცვლილებების წიგნის" （《易经》）ერთ-ერთი მთავარი თეორია. ეს უეჭველად შთაგონებულია მზისა და მთვარის მოძრაობით, რომელიც გრძელდება ოთხი დრო, გლეხები საკუთარი საქმის გასაკეთებლად ამ ყველაფერს განსაკუთრებულ ყურადღებას აქცევდნენ. "ცვლილებების წიგნი" გვეუბნება: "სიცივეს მოსდევს სიცხე, სიცხეს კი ისევ სიცივე".("დიდი დანართი"《系辞传下》) კიდევ გვეუბნება: "როდესაც მზე სავსეა, მზე ანათებს და როდესაც მთვარე სავსეა, მთვარე ბნელდება." "ფენგ კუაჰექსაგრამა"(《丰卦·彖辞》) ასეთ მოძრაობას "გამეორებას" ეძახის.ფენგ კუა ჰექსაგრამა" გვეუბნება: "გამეორებაში, შეხედავთ ცისა და მიწის გულს!" "ლაო წიშიც"(იგივე "დაოდეძინგი") არის მსგავსი გამოთქმა: "საპირისპირო მიმართულებით მოძრაობა". ("ლაო წი" მე-40 თავი).
ამ თეორიის გავლენა ჩინელ ერზე ძალიან დიდია, ასევე დიდია მისი როლი ჩინელი ერის მიერ თავისი გრძელი ისტორიის მანძილზე ძალიან ბევრ სირთულეზე წარმატებით თავის გართმევაში. ისინი აყვავების ხანაშიც ინარჩუნებდნენ სიფრთხილეს, რთულ პერიოდში კი იმედს, იმიტომ რომ მათ სჯეროდათ ამ თეორიის. ასეთმა აზროვნებამ ჩინელ ერს მისცა სულის იარაღი ომებში, ამიტომაც რაც არ უნდა ბნელი პერიოდი ყოფილიყო, ისინი იმედოვნებდნენ მის გადალახვას, ასეთი იმედი ამ წინადადებაშია გამოხატული: "სინათლე მოდის". ზუსტად ასეთი "რწმენის ძალა" დაეხმარა ჩინელ ერს ამ ომების გადატანაში.
ამ თეორიამ საფუძველი მისცა თანგის შუა პერიოდის დოქტრინასაც. თანგის შუა პერიოდის დოქტრინას კონფუციონისტებიც იწონებდნენ და ტაოსიტებიც. "არც ბევრი, არც ცოტა" ისტორიულად ორივე ფილოსოფიური მიმდინარეობის აფორიზმია. ორივე მათგანი ამბობს, არ უნდა იყოს კარგზე უკეთესი, არ გაკეთება ჯობს ზედმეტის გაკეთებას. რადგან ზედმეტად კარგისა და ზედმეტად ბევრის გაკეთების დროს არის უკუქცევის საფრთხე.

ბუნების იდეალიზაცია
კონფუციონიზმი და ტაოიზმი განსხვავებულია, რადგან განსხვავებულია მათი რაციონალიზაცია, ან თეორიული გამოხატვა სოფლის ცხოვრებისა. სოფლის ცხოვრება უბრალოა, აზროვნება გულუბრყვილო. ამ კუთხით თუ შევხედავთ საკითხს, ტაოისტები საზოგადოების უბრალოების იდეალიზაციას ახდენდნენ, და გმობდნენ კულტურას. ისინი ასევე ახდნენ ბავშვების გულუბრყვილობის იდეალიზაციას და აზიზღებდნენ ცოდნას. "ლაო წი" გვეუბნება: "ქვეყანა, პატარა ტერიტორიის და მცირე მოსახლეობით...ხალხს დააბრუნდებს საწყისს ეპოქაში. ერის კეთილდღეობის პერიოდში. ხალხს მისცემს საჭმელ-სასმელს, ჩააცვამს ლამაზად, აცხოვრებს კომფორტში და ბედნიერად. მეზობელი ქვეყნები ერთმანეთს გადახედავს, გაიგონებენ ძაღლების ყეფას და მამლების ყივლის, მაგრამ ხალხს დაბადებიდან სიკვდილამდე არ ექნება ურთიერთობა."
გლეხებს მუდმივი ურთიერთობა აქვთ ბუნებასთან, ამიტომ ისინი ხოტბას ასხამენ მას, უყვართ ის. ასეთმა ხოტბამ და სიყვარულმა სრული განვითარება ჰპოვა ტაოისტებში. რა ეკუთვნის ზეცას და რა ადამიანს, ამ ორს შორის, ბუნებრივსა და ადამიანის შექმნილს შორის განსხვავება მათ ნათელად წარმოაჩინეს. როგორც ისინი ამბობენ, ის, რაც ზეცას ეკუთვნის არის ადამიანთაბ ედნიერების, ხოლო ის, რაც ადამიანებს ეკუთვნის არის მათივე ტკივილის წყარო. ზუსტად ისე როგორც კონფუციონისტმა სუნ წიმ （荀子）თქვა: "სამყაროს იქითა ბედნიერებით დაბრმავებული რეალობის გაუცნობიერებლად"（《荀子·解蔽》）.ტაოისტები მთლიან ბუნებასთან და კოსმოსთან გაერთიანებას მიიჩნევდნენ ადამიანის სულიერი აღზრდის ყველაზე დიდ წარმატებად, და სწორედ, ეს მტკიცებაა ამ იდეოლოგიური ტენდენციის საბოლოო განვითარება.